Niet minder, maar meer boeren

Biologisch akkerbouwer en onderzoeker Meino Smit publiceerde zijn onderzoek over de landbouw afgelopen juni in boekvorm. De kern van zijn visie: niet minder, maar meer boeren. Ook moet Nederland zelfvoorzienend worden.

Volgens Smit is de moderne landbouw een onhoudbaar systeem met een zogenaamde efficiëntie. In zijn boek Naar een duurzame landbouw in 2040 – Een nieuw perspectief laat hij het ontstaan daarvan zien en geeft hij richting aan de agrarische sector. “Een drastische koerswijziging in de landbouw is noodzakelijk”, stelt Smit, die aan de Wageningen Universiteit onderzocht met welke inzet van land, energie en grondstoffen de landbouw in Nederland functioneert. “Je hoort vaak dat de Nederlandse landbouw zo efficiënt is. Maar dat is gewoon niet waar.”

Energieverbruik

De sector gebruikt veel meer energie dan het oplevert. “De stijging van de opbrengsten in de landbouw is sinds 1950 met 12 procent juist klein, terwijl de input is gestegen naar ruim 600 procent”, becijferde Smit reeds in zijn proefschrift. Vooral het indirecte gebruik van energie, arbeid en land is gegroeid.
“In 1950 leverde de landbouw net iets meer energie op dan erin was gestopt. In 2015 is de input ruim zes keer hoger dan de output per hectare. De landbouw heeft dus zes eenheden energie nodig om één eenheid energie te produceren. Hoe kun je dat efficiënt noemen?”

Toekomstbestendig

“We moeten omschakelen naar een maatschappij met een zo laag mogelijk gebruik van energie en grondstoffen”, schrijft Smit. Ook wel de lage-input maatschappij genoemd. De agrarische sector moet daarbinnen toekomstbestendig worden. Als oplossing ziet hij de natuurinclusieve landbouw.
“Een duurzame landbouw berust op een kringloop waarin mens, dier, plant en aarde met elkaar in balans zijn. Dat vergt een andere inzet van energie, grondstoffen, land, kapitaal en arbeid.”
Maatregelen die hij noemt, zijn een beschermde status voor landbouwgrond, landbouw en natuurgebieden die samengaan en het overgaan naar andere teeltsystemen. Denk hierbij aan boslandbouw (agroforestry), combinaties van permacultuur en gemengde bedrijven met lage vee-eenheden.

Meer boeren

Boeren hoeven overigens niet te worden uitgekocht, stelt Smit in zijn boek. “De boer hoeft ook niet te groeien om te overleven. Hij loopt niet het risico bij de 50 procent boeren te zitten die over tien jaar hun bedrijf kwijt zijn. In mijn systeem zijn vijf keer zoveel boeren nodig”, aldus Smit in De Volkskrant van maart 2021. Dat betekent in 2040 bijna 250 duizend landbouwbedrijven die bijdragen aan de voedselvoorziening in Nederland, in plaats van de 49 duizend boeren over 2019. In 1950 waren er zo’n 410 duizend agrarische bedrijven.

Voedselkwaliteit

Smit werkt toe naar een landbouwsysteem dat duurzaam is, voedselzekerheid biedt en aan de klimaatdoelstellingen voldoet. Het behoud van de bodemvruchtbaarheid en de voedselkwaliteit zijn daarbij belangrijk. Smit: “De voedselkwaliteit is de laatste decennia achteruit gegaan. Dit komt omdat organische stof en nutriënten niet in een kringloop worden hergebruikt, maar verloren gaan door de wijze waarop reststoffen worden verwerkt.”
Alle reststromen moeten terug de landbouw in, maar dit vereist een verandering van het afvalwatersysteem, schrijft Smit. Waar vroeger slib kon worden gebruikt, moeten organische reststromen worden opgevangen, zodat ‘echte kringlooplandbouw’ ontstaat.

Zelfvoorzienend

In het systeem van Smit kan de Nederlandse landbouw de eigen bevolking voeden. Momenteel is dat onhaalbaar, blijkt op basis van de Richtlijn goede voeding 2015 van de Gezondheidsraad. Smit nam de benodigde voeding voor de Nederlandse bevolking en berekende het landbouwoppervlak dat daarvoor nodig is. De enige manier om voldoende voeding te produceren is meer productie van plantaardige voeding. Smit: “Als de helft wordt genomen van de berekende hoeveelheid dierlijke producten, dan kan wel voldoende voeding worden geproduceerd.”